วช. ลงพื้นที่ขอนแก่น ยกระดับแผนยุทธศาสตร์ “น้ำมั่นคง ไม่ท่วม ไม่แล้ง” สร้างความยั่งยืนภาคอีสาน

วช. ลงพื้นที่ขอนแก่น เดินหน้าแผนยุทธศาสตร์ “น้ำมั่นคง ไม่ท่วม ไม่แล้ง” เสริมความยั่งยืนภาคอีสาน

     สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม ลงพื้นที่ติดตามแผนงานเป้าหมายสำคัญตามยุทธศาสตร์ ววน. “น้ำมั่นคง ไม่ท่วม ไม่แล้ง ใน 10 จังหวัด” ในระหว่างวันที่ 17 - 18 กันยายน 2568 โดย ดร.วิภารัตน์ ดีอ่อง ผู้อำนวยการสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ มอบหมายให้ นางสาวเสาวนีย์ มุ่งสุจริตการ รองผู้อำนวยการสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ นำทีมเข้าพบ นายไกรสร กองฉลาด ผู้ว่าราชการจังหวัดขอนแก่น พร้อมด้วย ศ.ดร.คมกฤต เล็กสกุล รองผู้อำนวยการสำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม รศ.ดร.สุจริต คูณธนกุลวงศ์ ผู้อำนวยการแผนงานเป้าหมายสำคัญ น้ำมั่นคงฯ และ ผศ.ดร.โพยม สราภิรมย์ ผู้ชำนาญการน้ำเมือง และน้ำจังหวัด ร่วมหารือพร้อมลงพื้นที่ในครั้งนี้ ณ จังหวัดขอนแก่น

     การหารือดังกล่าว ได้แสดงถึงเกษตรกรรมในภาคตะวันออกเฉียงเหนือยังคงพึ่งพารายได้จากการผลิตเพียงปีละครั้ง แม้พื้นที่จะไม่ได้ขาดน้ำจริง หากแต่ประสบปัญหาน้ำท่วมในฤดูฝนและขาดแคลนน้ำในฤดูแล้ง เนื่องจากการเก็บกักและจัดการน้ำยังไม่มีประสิทธิภาพ ภาพจำว่า “อีสานแล้ง” จึงสะท้อนถึงปัญหาการบริหารจัดการมากกว่าสภาพภูมิอากาศ ชุมชนส่วนใหญ่หันมาพึ่งพาการซื้อน้ำดื่ม แทนการรองน้ำเก็บใช้ดังเช่นในอดีต การแก้ปัญหาจำเป็นต้องเน้นการเก็บกักและชะลอน้ำในลุ่มน้ำและต้นน้ำ ไม่ใช่ปล่อยลงแม่น้ำโขงทั้งหมด ขณะเดียวกัน โครงสร้างพื้นฐาน เช่น ถนนและตลิ่ง ก็มีผลโดยตรงต่อทิศทางการไหลของน้ำ จึงต้องบูรณาการร่วมกับการจัดการทรัพยากรน้ำผิวดินและน้ำใต้ดิน การพัฒนาต้องอาศัยแผนยุทธศาสตร์เชิงพื้นที่ที่ถ่ายทอดจากระดับหมู่บ้านสู่ระดับจังหวัด เพื่อให้ตอบสนองต่อความต้องการจริงของประชาชนและใช้เป็นกรอบการจัดสรรงบประมาณอย่างมีประสิทธิภาพ หากหน่วยงานต่าง ๆ ทำงานร่วมกันบนฐานข้อมูลวิชาการ จะช่วยเพิ่มศักยภาพการผลิตทางการเกษตร ความมั่นคงทางน้ำ และความมั่นคงทางอาหารให้กับชุมชนได้อย่างยั่งยืน

     ต่อมาได้มีการรับฟังที่มาของฝายห้วยซันอนุสรณ์ และแปลงปลูกผักที่การใช้ประโยชน์จากน้ำที่กักเก็บได้ โดย สำนักงานชลประทานจังหวัดขอนแก่น นายอำเภอ และกลุ่มผู้ใช้น้ำในพื้นที่ และได้ลงพื้นที่ศึกษาดูงานการบริหารจัดการน้ำระดับตำบลในมิติ “การเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนจัดการน้ำ พัฒนาอาชีพ” ณ องค์การบริหารส่วนตำบลกุดเพียขอม โดยมีผู้แทนชุมชนจาก 3 ตำบลดำเนินการ ได้แก่ ตำบลกุดเพียขอม ตำบลศรีบุญเรือง และตำบลหนองมะเขือ เข้าร่วมแชร์ประสบการณ์ พร้อมต้นแบบการดำเนินงานที่สามารถแก้ไขปัญหา “แก้หนี้ แก้จน” ชุมชนมีน้ำใช้ ได้จริง พร้อมทั้งเยี่ยมชมโครงการระบบบริหารจัดการน้ำชุมชนโดยติดตั้งปั๊มซับเมอร์ถังเก็บน้ำและโซล่าเซลล์สำหรับการสูบกักเก็บและจ่ายน้ำเพื่อการเกษตร ภายใต้แผนงานเป้าหมายน้ำมั่นคงไม่ท่วมไม่แล้งใน 10 จังหวัดซึ่งแสดงให้เห็นปัญหาของคนภายในพื้นที่ พร้อมแก้ปัญหาด้านน้ำ เพื่อให้คนในพื้นที่มีรายได้เพิ่มขึ้น 

     นอกจากนี้ ยังมีการนำเสนอผลการดำเนินงานโครงการวิจัยด้านการจัดการน้ำและการเกษตร ผ่านการฉายวิดีโอจากพื้นที่ต่าง ๆ ได้แก่ อำเภอแม่กลอง จังหวัดสมุทรสงคราม จังหวัดขอนแก่น จังหวัดกำแพงเพชร จังหวัดน่าน และจังหวัดเชียงใหม่ จากนั้นมีการนำเสนอผลงานวิจัยในสถานที่จริง ได้แก่ โครงการมะม่วงฉลาด และ โครงการถั่วเหลือง และยังมีการเสวนาเรื่องทิศทางความร่วมมือการจัดการน้ำระหว่างภาครัฐและเอกชนในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ โดย ดร.ทวีสันต์ วิชัยวงษ์ ประธานสภาอุตสาหกรรมจังหวัดขอนแก่น นายจักรกฤษณ์ ศิริพานิชย์ ประธานหอการค้าจังหวัดขอนแก่น นายสิทธิชัย ดวงดี วิศวกรชลประทานกลุ่มมิตรผล บริษัท น้ำตาลมิตรผล จำกัด และ ดร.อนุวรรตน์ ศรีสวัสดิ์ รองผู้อำนวยการฝ่ายยุทธศาสตร์และพัฒนาพื้นที่ และมีบทบาทเป็นผู้อำนวยการแผนงานในโครงการ เป็นผู้ดำเนินรายการ ร่วมสะท้อนปัญหาและแนวทางการแก้ไข บทบาทงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง รวมถึงความร่วมมือที่ผ่านมาและความคาดหวังในอนาคต ก่อนที่จะมีการอภิปรายร่วมและสรุปแนวทางการพัฒนาต่อไป 

     ทั้งนี้ การลงพื้นที่ติดตามแผนงานเป้าหมายสำคัญตามยุทธศาสตร์ ววน. “น้ำมั่นคง ไม่ท่วม ไม่แล้ง ใน 10 จังหวัด” เพื่อใช้การวิจัยและนวัตกรรมมาหนุนการแก้ปัญหาน้ำและการเกษตรในพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือและพื้นที่เป้าหมาย ให้เกิดความมั่นคงทางน้ำและอาหาร รวมถึงรายได้ที่ยั่งยืนแก่ชุมชน